Okunasi Kitaplar - III

2. Dunya Savasi'nda biraktigima gore konuyu Art Spiegalman'in yazdigi Maus'tan devam edebilirim. Abim normalde ekonomi kitabi tutusturur elime (Tim Harford – Undercover Economist, The Logic of Life gibi). Bu sefer nereden estiyse cizgi-roman formatinda bir kitap onerdi. Konusu 2. Dunya Savasi sirasinda Polonya'da monser bir hayat suren bir Yahudi'nin esareti, cektigi acilar ve tasidigi izler. Konunun boku cikti farkindayim ama kisisel pencereden bakildiginda hala ogrenilesi/okunulasi materyal oldugunu dusunuyorum. Rakam kusan belgesellerden cok daha ozdeslesilebilir oluyor cunku sahislarin gozunden anlatilinca. 1 kisinin olumu trajedi, 1 milyonunki istatistik cok dogru laf (Stalin istatistige oynadigini ima etmis galiba). Anne Frank'in gunlugu, Life is Beautiful, Piyanist, Sevdalinka, Schindler's List'teki kirmizi elbiseli kiz, kocaman bir cukurun icinde binlerce kimliksiz kafatasindan daha etkili bence (listedekilerin bazilarinin kurgu olmasina ragmen).

Neyse, Art Spiegalman isimli karikaturist/ressam/sanatci kisilik irkinin cektigi kadar aci cekmemis olmanin ezikligini hissetmis. Cunku Amerika'da dogup istedigi egitimi almis, ailesi sayesinde eli para gormus ve hayattan annesinin olumu disinda pek yumruk yememis. Toplama kampi gormus babasi ise kader tarafindan yumruk manyagi edilmesine ragmen (ki buna 1960'larda mutlu bir aile tablosu cizerken karisinin intihar etmesi dahil) hala ayakta durmaya calismaktadir. Kitap 1980'lerde bu durumdan hareketle vicdan temizlemek babinda yazmis. O sirada babasinin sagligi iyice bozuldugundan taniklik edilen tarihi ve aciyi yaziya dokerek olumsuzlestirmek istemis yazar. Zaten kitabin kapaginda "My father bleeds history" diyerek begendigim bir tespitte bulunmus.

Peder, herkesin tek basina can derdine dustugu zamanlardan kivrak zekasi ve is bitiriciligiyle kurtulmus. Aclik/hastalik/iskenceyle sinanmis ama ustesinden gelmis, sonra da ABD'ye gidip yeni bir hayat kurmus. Kitap kronolojik olarak pederin gectigi surecleri tasvir ediyor. Bu sirada da Art'in babasiyla olan reportaj fasli ve guncel olaylar serpistirilmis. Ne is olursa yaparim abi diyerek turlu islerde calisarak (mucevher satip ekmek almak, metal isciligi, ayakkabicilik, ingilizce ogretmenligi, vs.) hayatta kalan pederin en buyuk sansi da kendi gibi toplama kampina dusen karisiyla savas sonrasi bulusabilmek olmus. Zaten yollari kesicince ABD'ye beraber gidip Art'i dunyaya getirmisler. Tabii diger butun aile fertlerinin firinlarda kul olmasi, hatta ilk cocuklarinin sonunun Alman subaylar tarafindan getirilmesi gibi travmalardan gectikten sonra "normal" olamamislar asla. Mesela Peder 6 yil yokluk cektikten sonra cimriligin dibine vurmus. Kaldigi evde gaz beles oldugu icin ocagi surekli acik birakirmis ki cogunlukla otellerden aldigi kibritleri harcamasin. Agir cingene yani, oyle boyle degil. Hakli da gerci.

Kitabin ismi Yahudilerin fare olarak cizilmesinden geliyor. Almanlar kedi, Amerikalilar kopek olarak cizilmis. Melodramadan uzak, kliseden ote, acimasizca gercekci bir kitap. Belki de bana benzedigi icin hosuma gitti, bilmiyorum.